Loại hình phiên dịch và yêu cầu đối với phiên dịch viên

- Dịch nối tiếp hay còn gọi là dịch đuổi (consecutive interpreting): là loại hình mà sau khi nghe người phát biểu nói xong một đoạn ngôn ngữ gốc người phiên dịch sẽ bắt đầu chuyển tải sang ngổn ngữ đích cho người nghe. Loại hình này phù hợp với các yêu cầu dịch tháp tùng, giao dịch thương mại, sự kiện công ty, đoàn chuyên gia...

- Dịch song song/dịch cabin (simultaneous interpreting): là loại hình mà người phiên dịch thường ngồi trong một cabin cách âm, nghe người nói bằng tai nghe và dịch vào microphone, người phiên dịch phải dịch song song ngay sang ngôn ngữ đích trong khi ngưới phát biển đang nói. Loại hình này phù hợp với các hội nghị, hội thảo, sự kiện lớn của các tập đoàn, cơ quan chính phủ.

Loại hình phiên dịch này đòi hỏi phiên dịch viên có khả năng nghe một thông điệp bằng một ngôn ngữ trong

khi giải thích những từ đó sang ngôn ngữ khác, tất cả cùng lúc. Sở dĩ gọi là phiên dịch cabin là vì người dịch đeo headphone, ngồi trong cabin – tiếng Anh còn gọi là "booth" - để nghe diễn giả đang nói và sử dụng micro để dịch nội dung mình nghe được CÙNG LÚC với diễn giả đó. Cách dịch này đảm bảo tốc độ buổi làm việc, có nghĩa là cuộc họp, hay hội thảo, sẽ diễn ra với tốc độ đúng của nó, và người xem sẽ thấy một việc rất thú vị diễn ra: người tham dự nghe diễn giả nói bằng tiếng Anh, đặt câu hỏi với diễn giả bằng tiếng Việt, mà không thấy phiên dịch viên xuất hiện.

Dịch “cabin” được coi là khó nhất trong các loại hình phiên dịch vì người dịch phải nói song song với diễn giả, người ta nói đến đâu thì phiên dịch viên cũng phải dịch đến đó. “Não luôn phải chia làm hai phần, một phần tiếng Anh một phần tiếng Việt”. Người dịch cabin luôn trong tâm trạng căng thẳng cao độ, vì vừa nghe vừa nói lại nội dung chính xác bằng một thứ tiếng đã khó, vừa nghe vừa dịch lại bằng một ngôn ngữ khác lại càng khó khăn hơn.

Am hiểu về lĩnh vực mình dịch là điều rất quan trọng gần như là bắt buộc nếu muốn trở thành một phiên dịch giỏi. Dịch “cabin” vẫn được coi là “more challenging” vì phải cho ra sản phẩm ngay lập tức, không có thời gian nghỉ ngơi nên rất căng thẳng. Trong mọi trường hợp, việc sử dụng thông dịch viên đồng thời hay phiên dịch cabin là mấu chốt đối với sự thành công của một sự kiện, vì trong số tất cả các mục tiêu cụ thể về chương trình nghị sự, một trong những mục tiêu chính là truyền đạt thông tin chính xác và hiệu quả.

- Dịch thầm (whispered interpreting): là loại hình phiên dịch tương tự như dịch song song nhưng người phiên dịch được yêu cầu ngồi cạnh một nhóm ít người nghe và dịch nhỏ cho họ nghe. Lý do là, có những lúc vì vấn đề xã giao, bí mật hay tác chiến nào đó mà trong giao tiếp (tùy từng hoàn cảnh nhất định) hình thức dịch thầm phải được áp dụng và cho dù là dịch song song hay dịch đuổi, hình thức phiên dịch này yêu cầu có sự tập trung cao độ. Phiên dịch viên sẽ phải nghe một cách rất cẩn thận và dịch bằng cách thì thầm vào tai khách hàng (client). Cái khó của quá trình phiên dịch này nằm ở chỗ thông thường rất nhiều người dịch thầm cùng thực hiện công việc dịch ở cùng một thời điểm với nhiều loại ngôn ngữ khác nhau. Phiên dịch viên sẽ chỉ có thể thông ngôn/phiên dịch cho 1, 2 hoặc 3 người nghe./.

* Những yêu cầu bắt buộc của người làm phiên dịch viên:

Người làm phiên dịch là truyền đạt những thông tin từ người nói đến người nghe. Đây là công việc không hề đơn giản vì nếu chỉ cần dịch sai hoặc không đúng nghĩa của thông tin thì nội dung truyền đạt sẽ mang một ý nghĩa hoàn toàn khác. Bên cạnh đó, sự khác biệt về phong tục tập quán cũng là điều khiến cho người làm công tác này phải chú ý để chuyển tải thông tin.

Người phiên dịch không chỉ giỏi ngoại ngữ mà còn phải nghiên cứu, nắm vững một số thuật ngữ cần thiết liên quan đến hội nghị, hội thảo. Đây là “nghề làm dâu trăm họ”, nên phải rèn luyện, học tập thường xuyên, nếu không thì không thể tồn tại. Chỉ cần dịch kém một lần thì những lần kế tiếp không ai dùng mình nữa. Vì thế áp lực của công việc thật sự rất lớn.

Những yêu cầu bắt buộc của người làm phiên dịch viên

Đa số người ta vẫn quan niệm rằng hễ ai thông thạo ngoại ngữ là có thể làm phiên dịch được mà không hiểu hết những đòi hỏi của nó. Đó là một quan niệm sai lầm. Không phải ai biết ngoại ngữ là có thể làm được phiên dịch. Người phiên dịch trước khi bước vào nghề cần được trang bị một cách đầy đủ về ngôn ngữ học, kiến thức chung, văn hóa nền, kỹ thuật dịch, sức khỏe và nhất là đạo đức người phiên dịch.

- Bước vào nghề phiên dịch, người dịch phải thông thạo ít nhất hai ngôn ngữ, gọi là ngôn ngữ làm việc (working languages).Trong mọi hoàn cảnh, người phiên dịch cũng phải thể hiện câu cú rõ ràng, mạch lạc. Do vậy trong sinh hoạt hàng ngày, người phiên dịch phải có ý thức sử dụng ngôn ngữ một cách nghiêm chỉnh, câu cú mạch lạc.

- Người phiên dịch ngoài vốn từ vựng phong phú cần phải có hiểu biết thấu đáo những vấn đề ngôn ngữ học của cả hai ngôn ngữ, hiểu biết những tương đồng và khác biệt giữa hai ngôn ngữ không những chỉ về ngữ pháp mà còn về ngữ nghĩa và ngữ dụng. Những hiểu biết đó gắn chặt với tri thức văn hoá về đất nước, con người, lối sống, thói quen, phong tục tập quán của hai cộng đồng ngôn ngữ. Vì thế, một yêu cầu nữa rất quan trọng đó là người phiên dịch phải có sự am hiểu về văn hóa. Khi giao tiếp với nhau, các bên không chỉ khác về ngôn ngữ mà còn khác biệt về trình độ học vấn, môi trường sống, cách tư duy và đặc biệt là văn hóa. Nghề phiên dịch không phải thuần túy là quy trình chuyển mã, mà thực sự là một sự kiện giao lưu văn hóa.

- Không nóng nảy vì khi phiên dịch, thì bản thân không còn là mình nữa mà phải đặt bản thân vào địa vị của người truyền đạt. Tình cảm cá nhân lúc này không nên có. Tuy nhiên, tuỳ vào trường hợp, hoàn cảnh, nếu người truyền đạt nóng tính, nói những câu quá nặng nề (đối với cấp dưới chẳng hạn) thì phải lựa lời dịch sao cho rõ ý là họ đang thật sự tức giận, nhưng nói sao cho người nghe cảm thấy hiểu rõ được sự tức giận đó nhưng không thể phản ứng được. Nói tóm lại là phải có bản lĩnh trong việc ứng xử, truyền tải, phải chịu trách nhiệm nội dung truyền tải.

- Đạo đức nghề nghiệp - một yếu tố cực kì quan trọng. Giống như bất cứ nghề nào, nghề phiên dịch cũng cần có những chuẩn đạo đức hay quy tắc ứng xử riêng. Chuẩn đạo đức này chú trọng tới sự trung thành của người phiên dịch đối với ngôn bản và ý tưởng; thái độ của người dịch không thiên vị đối với các bên đối thoại và nhất là không được thêm thắt, bình luận, nhận xét hay thể hiện thái độ của cá nhân người phiên dịch vào lời dịch. Tránh trường hợp người phiên dịch quên mất vai trò, vị trí và trách nhiệm phiên dịch của mình và đứng ra tranh luận như một đại biểu tham dự cuộc họp.

- Trí nhớ tốt

- Sức khỏe tốt

- Kiên trì và chăm chỉ, ham học hỏi

- Biết tổ chức công việc

- Nhanh nhẹn, nhạy cảm và tự tin

- Có kiến thức rộng về văn hóa, xã hội, con người. Muốn được vậy phải trau dồi thường xuyên, liên tục cập nhật những thông tin mới, những lãnh vực mới.

- Cần có sự chu đáo, cẩn trọng trong công việc. Luôn chuẩn bị trước về lĩnh vực mà mình sẽ phiên dịch.

* Những điều kiện cần của người làm phiên dịch:

- Nhanh nhẹn, năng động, tự tin.
- Sử dụng trôi chảy cả hai ngôn ngữ.
- Có kiến thức rộng về văn hóa, xã hội, con người.
- Cần có sự chuẩn bị trước về lĩnh vực mà mình sẽ thông dịch.
- Thường xuyên cập nhật những thông tin mới, những lĩnh vực mới./.

Nguồn: Tủ sách hướng nghiệp - Nhất nghệ tinh

LỚP LUYỆN DỊCH VĂN BẢN liên tục nhận học viên bạn nhé!